Πανιερώτατε Μητροπολίτη Τριμιθούντας κ Βαρνάβα
Σεβαστό ιερατείο
Έντιμε κ.Σοφοκλή Φυττή βουλευτή ΔΗΚΟ Κερύνειας
Έντιμε κ.Κλαύδιε Μαυρόχαννα τέως βουλευτή ΑΚΕΛ Κερύνειας
Έντιμε κ. Σοφοκλή Σοφοκλέους Ευρωβουλευτή
Έντιμε κ. Σάββα Ξενοφώντος δήμαρχε Λευκάρων
Έντιμε κ. Ανδρέα Σώσιηλε τέως δήμαρχε Λευκάρων
Αγαπητή κα. Ανδριανού σύζηγος και αγαπητέ κ. Ιωάννη αδελφέ του αείμνηστου Μιχάλη Φτωχού
Αγαπητό εκκλησίασμα
Για οφειλόμενο υπέρτατο χρέος προς τον άνθρωπο που αφιέρωσε όλες του τις δυνάμεις στα κοινά πράγματα της κατεχόμενης κοινότητας του Αγίου Αμβροσίου μας, βρισκόμαστε σήμερα στον ιερό τούτο χώρο. Ευχαριστούμε την εκκλησιαστική επιτροπή και το Δήμο Λευκάρων για τη φιλοξενία. Το Κοινοτικό Συμβούλιο και η Σχολική Εφορεία Αγίου Αμβροσίου μαζί με την οικογένεια του αείμνηστου Μιχάλη Ανδρέου Φτωχού τελούν σήμερα το ετήσιο μνημόσυνο. Παρασκευή μέρα 5 Μαρτίου 1971 τότε. Πρώτη βδομάδα της μεγάλης τεσσαρακοστής και στην εκκλησία του Αγίου Αμβροσίου σήμανε νωρίς η καμπάνα για τον εσπερινό και την πρώτη στάση των χαιρετισμών προς τη Θεοτόκο. Εκείνο το βράδυ έμελλε να είναι πολύ βαρύ για την κοινότητα μας. Με σφιγμένη την καρδιά και βαθύ πόνο ψυχής φέρνουμε στη μνήμη μας τα γεγονότα που εξελίχθησαν.
Ο επικεφαλής κάθε βήματος προόδου της κοινότητας Μιχάλης Ανδρέου Φτωχός μετέβη με δύο τρία άτομα στο κέντρο του Παναή Χατζηλαμπή στον αγροτικό οικισμό στην περιοχή Ταούτης 15 χλμ από το χωριό στο δρόμο προς την Κερύνεια. Σκοπός της μετάβασης ήταν να χαιρετήσουν , κατά το έθιμο, την αγορά από μέρους της Συνεργατικής Αγίου Αμβροσίου κεντρικού οικοπέδου με σκοπό την ανέγερση ιδιόκτητων υποστατικών. Έτσι το συνήθιζε ο μακαριστός Μιχάλης να ευχαριστεί με πραγματικό αίσθημα φιλίας κάθε ένα που με κάποια ενέργεια του εξυπηρετούσε με οποιοδήποτε τρόπο την ευημερία και πρόοδο της κοινότητας.
Τούτη τη φορά η έξοδος ήταν μοιραία. Η επικρατούσα τότε , χίλιες φορές δυστυχώς, κατάσταση με την ανωμαλία στο εσωτερικό μέτωπο της Κύπρου να τρέφεται και να ενθαρρύνεται από την Ελλάδα των συνταγματαρχών της χούντας και την εδώ παράνομη δράση των μελών της ΕΟΚΑ Β΄ θόλωσαν το νουν με αποτέλεσμα κάποιοι να προβαίνουν σε πράξεις που έμελλε να έχουν ανυπολόγιστες και ανυπέρβλητες συνέπειες για τη γλυκιά πολύπαθη πατρίδα μας. Το βράδυ της 5ης Μαρτίου 1971 κτυπήθηκε, όπως ανέφερε σχετική ανακοίνωση της αστυνομίας, με πυροβόλο όπλο ο Μιχάλης Ανδρέου Φτωχός από τον Άγιο Αμβρόσιο Κερύνειας. Στη συνέχεια, ανέφερε η ίδια ανακοίνωση, το θύμα μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Κερύνειας όπου και υπέκυψε στα τραύματα του. Κατά την ίδια απόπειρα τραυματίστηκε και ο Χαράλαμπος Χαραλάμπους. Η αστυνομία διεξάγει έρευνες κατέληγε το ανακοινωθέν.
Η θλιβερή είδηση έπεσε σαν κεραυνός στην κοινότητα Αγίου Αμβροσίου. κανένας δεν ήθελε να πιστεύσει σε μια τέτοια μαύρη είδηση. Όλοι διερωτούνταν πώς είναι δυνατόν να συμβεί τέτοιο πράγμα εναντίον του ανθρώπου που έθετε σε δεύτερη μοίρα το δικό του σπίτι και τις ατομικές του φροντίδες προκειμένου να τρέχει νυχθημερόν για να διευθετήσει τις δουλειές της κοινότητας; Πέρασε βουβό εκείνο το Σάββατο. Ξημέρωσε η Κυριακή 7 Μαρτίου. Λίγο μετά το μεσημέρι τελέστηκε η κηδεία του αδικοχαμένου Μιχάλη Φτωχού στην κατάμεστη εκκλησία του Αγίου Αμβροσίου. Οι επιζώντες σήμερα Αγιαμβροσίτες που παρέστησαν σ΄εκείνη την τελετή διερωτούνται ακόμη 42 τώρα χρόνια μετά πότε πρόλαβε και κάλεσε τόσο κόσμο ο Μιχάλης στον Άγιο Αμβρόσιο. Χιλιάδες πράγματι ο κόσμος όλοι ντυμένοι στα μαύρα να συνοδεύουν τον μεγάλο νεκρό στην τελευταία του κατοικία. Οι χρυσομηλιές πρόωρα ανθισμένες έμοιαζαν κάτασπρο σεντόνι στις δύο πλευρές του στενού δρόμου απ΄όπου περνούσε η πομπή.
Στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τότε μέχρι και τώρα λέχθηκαν και γράφτηκαν πολλά για τον αείμνηστο Μιχάλη Ανδρέου Φτωχού. Κάθε φορά ο καθένας προσθέτει και τα δικά του βιώματα για τον άνθρωπο που ταύτισε το όνομα με τον Άγιο Αμβρόσιο. Ο άνδρας που μνημονεύουμε εμείς εδώ σήμερα ήταν άνθρωπος γνωστικός, έξυπνος, πολύστροφος, εύγλωττος και πειστικός. Πολύ χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι καθήλωνε τους συνομιλητές με σοβαρά επιχειρήματα και με ένα λόγο γεμάτο παραδείγματα και λαϊκές παροιμίες που βγήκαν μέσα από τη διαχρονική σοφία του λαού. Ο Μιχάλης υπήρξε ευκολογνώριστος με πολύ δυνατή μνήμη και πνευματική διαύγεια ώστε να συγκρατεί λεπτομέρειες από όσα είδε και άκουσε. Υπήρξε ακόμη πείσμων στις δικαιολογημένες διεκδικήσεις του υπέρ της κοινότητας και κατά συνέπεια πολύ αποτελεσματικός στις επαφές του με τους αρμόδιους για κάθε θέμα ανεξάρτητα πόσο ψηλά βρίσκονταν αυτοί. Ο Μιχάλης ταυτίστηκε με τη φιλοξενία στον Άγιο Αμβρόσιο. Σίγουρα θα διδάχθηκε αυτή την αρετή από τον ξένιο Δία. Γενικά με μια λέξη ο Φτωχός διέθετε όλα τα θετικά που μπορεί να σκεφθεί κάποιος για ένα άνθρωπο που αφοσιώνεται στα κοινά. Σε παρένθεση και για όσους τυχόν δεν γνωρίζουν σημειώνεται ότι το επίθετο Φτωχός είναι κατ΄ευφημισμό γιατί η οικογένεια του είχε μια σημαντική κτηματική περιουσία.
Ο Μιχάλης αποφοίτησε από την πρακτική σχολή του Κωστάκη Σαββίδη και από νωρίς ανέπτυξε πρωτοβουλίες και είχε ενεργό εμπλοκή στα κοινά. Ανέλαβε καθήκοντα γραμματέα της Συνεργατικής Εταιρείας Χρυσομηλοπαραγωγών ( ΣΕΧ ) Αγίου Αμβροσίου Χάρτζιας και Καλογραίας. Από τη θέση του αυτή και σε συνεργασία με τα μέλη της επιτροπής κατάφεραν να αναδείξουν την περιοχή συνώνυμη με τα εύγευστα, πρώιμα και μυρωδάτα χρυσόμηλα. Η συγκέντρωση των φρούτων, η ταξινόμηση, η εμπορία, η είσπραξη, η πληρωμή των παραγωγών και όλων των υποχρεώσεων της ΣΕΧ και ο τελικός διακανονισμός των λογαριασμών διεξαγόταν από τον ίδιο ή κάτω από τη δική του επίβλεψη και εποπτεία. Τα χρυσόμηλα, έλεγε χαρακτηριστικά, έπρεπε να φθάσουν καθ΄όλη τη διάρκεια της νύκτας με το τότε απαρχαιωμένο οδικό δίκτυο στις αγορές όλων των πόλεων για να πουληθούν και να αποδώσουν έτσι τους ολόχρονους κόπους των παραγωγών. Σε περίπτωση μάλιστα που κάποιος παραγωγός καθυστερούσε το απόγευμα να προσκομίσει τα χρυσόμηλα του άκουε την παρατήρηση του Μιχάλη να του λέει ότι θα πρέπει να προσέρχεται γρήγορα γιατί αυτά τα χρυσόμηλα μέχρι το πρωί θα πρέπει να πάνε μέχρι τον άλλο γιαλό δηλαδή τη Λεμεσό για να πουληθούν.
Στη συνέχεια πρωτοστάτησε στην ίδρυση και λειτουργία της ΣΟΡΕΛ η οποία εμπορευόταν τότε με επιτυχία το ελαιόλαδο. Στον οργανισμό αυτό υπηρέτησε ως γραμματέας αποθηκάριος στις αποθήκες παρά το Καζάφανι κοντά στην Κερύνεια μέχρι το πρόωρο τέλος της ζωής του στα 46 του χρόνια. Με αυτή του την ενασχόληση αλλά και όλες τις άλλες δραστηριότητες του γνώρισε στην κυριολεξία όλο τον κόσμο της πόλης και επαρχίας της Κερύνειας. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι κατά την επιστροφή του κάθε βράδυ στον Άγιο Αμβρόσιο από τη δουλειά του σταματούσε συχνά στο δρόμο να μιλήσει με τους ανθρώπους του μόχθου ή να ανάψει τα κανδήλια στα ξωκλήσια.
Με τη λειτουργία του Συμβουλίου Βελτιώσεως Αγίου Αμβροσίου βρίσκουμε τον Μιχάλη ως αιρετό μέλος μαζί με τους Ανδρέα και Κύρο Χατζηκύρου. Από την πρώτη στιγμή της ανάληψης των καθηκόντων τους άρχισε η ανάπλαση και ο εκσυγχρονισμός της κοινότητας. Πρώτον έργο η ασφαλτόστρωση των χωμάτινων δρόμων με τον ίδιο να σηκώνεται στις 4 το πρωί κάθε μέρα για να ανάβει το καζάνι με τον κατρά ώστε να διπλασιάζεται το παραγόμενο καθημερινά έργο. Ακολουθεί η κατ΄οίκον υδροδότηση και η εξασφάλιση πρόσθετων ποσοτήτων νερού με γεωτρήσεις και κατασκευή μεγάλων ντεποζίτων.
Πολλοί υπήρξαν οι αγώνες και τα συνεχή διαβήματα για την ηλεκτροδότηση της κοινότητας. Κατά τους ιθύνοντες ο Άγιος Αμβρόσιος κρινόταν ως απομακρυσμένη περιοχή και αυτό παρά το γεγονός ότι από το 1959 λειτουργούσε γυμνάσιο με τους μαθητές και καθηγητές να μελετούν με το φως της λάμπας πετρελαίου. Τελικά μόλις το 1966 έγινε κατορθωτή η φωταγώγηση με το πάτημα ενός κουμπιού. Το ίδιο σημαντικό έργο ήταν η επίτευξη της διάνοιξης και ασφαλτόστρωσης του δρόμου Αγίου Αμβροσίου Χαλεύκας Λευκωσίας. Για τον πιο πάνω στόχο χρειάστηκαν πολλά διαβήματα και με τον Φτωχό επί κεφαλής να τρέχει στα διάφορα υπουργεία και αρμόδια τμήματα. Το έργο αξιολογόταν ως εξαιρετικά δύσκολο, χρονοβόρο και επικίνδυνο γιατί μόνο με ανατινάξεις μπορούσε να προχωρήσει λόγω της σύστασης των πετρωμάτων .
Και μόνο αυτά να ήσαν τα αποτελέσματα των ενεργειών του Μιχάλη θα θεωρούνταν από πολλούς αρκετά. Μάλιστα όσοι γνωρίζουν από τρεχάματα και δυσκολίες θα αναζητούσαν ευκαιρία να τα παρατήσουν στη μέση. Απεναντίας το βιογραφικό του Μιχάλη Φτωχού παρουσιάζει και άλλα πολύ πιο σημαντικά και άξια αναφοράς έργα. Πρωτοστάτησε αρχικά ως ενεργό στα κοινά άτομο και αργότερα ως μέλος του Συμβουλίου Βελτιώσεως μαζί με την εμπλοκή άλλων προοδευτικών παραγόντων του Αγίου Αμβροσίου, ότι είναι η ώρα να μνημονεύονται αυτοί οι άνθρωποι, στην ίδρυση και λειτουργία του Ελληνικού Γυμνασίου Αγίου Αμβροσίου.
Το Ελληνικό Γυμνάσιο Αγίου Αμβροσίου, χάρις στις άοκνες προσπάθειες των προαναφερθέντων και με πολλές επισκέψεις και συσκέψεις στην Κερύνεια και τη Λευκωσία, καθώς και συναντήσεις με τον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, κατέστη δυνατό να ιδρυθεί από τη σχολική χρονιά 1959 – 1960. Λειτούργησε ως διτάξιο αρχικά και στη συνέχεια , σταδιακά μέσα από πολλές αντιξοότητες και εχθρικές σε κάποιες περιπτώσεις στάσεις των αρμοδίων, εξελίχτηκε το 1965 σε πλήρες εξατάξιο και αναγνωρισμένο από το Υπουργείο Παιδείας της Ελλάδας γυμνάσιο.
Ο πνευματικός αυτός φάρος του Αγίου Αμβροσίου που ανέβασε κατά πολύ τα πνευματικά και πολιτιστικά πράγματα της κοινότητας μας και της γύρω περιοχής είναι το πρώτο γυμνάσιο που ιδρύθηκε αμέσως μετά το τέλος του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ του 1955 – 1959 και προτού ακόμα εγκατασταθεί επίσημα η Κυπριακή Δημοκρατία. Ο Μιχάλης Φτωχός υπηρέτησε καθ΄όλα τα χρόνια της ζωής του ως μέλος της Σχολικής Εφορείας Αγίου Αμβροσίου και βρισκόταν καθημερινά δίπλα από τα προβλήματα του.
Από ότι τακτικά επαναλάμβανε ο ίδιος, η χαρά του ήταν διπλή γιατί από τη μια δόθηκε η ευκαιρία σε όλους τους νέους και προ πάντων στις νέες της περιοχής να φοιτήσουν στο σχολείο και να αποκτήσουν τα απαραίτητα εφόδια για τη μελλοντική τους επαγγελματική ενασχόληση και από την άλλη, εξ ίσου σημαντική άποψη, το γυμνάσιο άλλαξε την αντίκριση των πραγμάτων και ανύψωσε το πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδο της περιοχής. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι το γυμνάσιο έφερε πιο κοντά τις κοινότητες Αγίου Αμβροσίου Χάρτζιας Καλογραίας και Τρυπημένης ακόμη. Οι φιλικοί δεσμοί που αναπτύχθηκαν τότε μεταξύ των μαθητών και των κατοίκων διατηρούνται μέχρι σήμερα παρά τον άγριο ξεριζωμό από τα σπίτια μας.
Σε μια τέτοια εκδήλωση ενός ετήσιου μνημοσύνου θα ήταν αδύνατο να αναφερθούν πολλά πράγματα για τις αρετές ενός τέτοιου άνδρα. Θα ήταν όμως πιστεύω σημαντική παράληψη, μέσα ιδιαίτερα στις δύσκολες πολιτικές συνθήκες που διαβιώνει σήμερα η μικρή δύσμοιρη μας πατρίδα, να μη αναφερθούν έστω δυο γραμμές για τη συμμετοχή του Μιχάλη Ανδρέου στους εθνικούς αγώνες της Κύπρου μας. Ο Μιχάλης πρόσφερε τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια του 4ετούς αντιαποικιακού αγώνα της ΕΟΚΑ. Στη συνέχεια με την έναρξη της τουρκανταρσίας το Δεκέμβρη του 1963 τέθηκε επί κεφαλής της άμυνας της περιοχής. Με τη δική επίβλεψη και συμβολή οργανώθηκε αμυντικά όσο μπορούσε η περιοχή. Κτίστηκαν πολυβολεία κατά μήκος της ακτής και συστάθηκαν οι πρώτες ομάδες εθνοφυλακής πάνω σε εθελοντική βάση. Σ΄αυτές τις ομάδες υπηρέτησαν άνδρες της κοινότητας κάθε ηλικίας από μαθητές του γυμνασίου μέχρι και εργαζόμενοι οικογενειάρχες.
Έχει λεχθεί από έμπειρους στρατιωτικούς ότι αν δεν μεσολαβούσε η προδοσία και εφόσον ήσαν άρτια επανδρωμένα όλα τα οχυρωματικά έργα ο εχθρός δεν θα περνούσε. Πολύ περισσότερο μάλιστα ίσως να μη διανοείτο τέτοιο εγχείρημα. Δυστυχώς χαμένοι κόποι και κλάμα πολύ για ότι ακολούθησε. Με τη κατάργηση της δημοκρατικής διακυβέρνησης στην Ελλάδα από τη Χούντα το 1967 άρχισε η αποσταθεροποίηση της πολιτικής ζωής στην Κύπρο με απώτερο στόχο την ανατροπή της νόμιμης κυβέρνησης ώστε να δοθεί η αφορμή στην Τουρκία να εφαρμόσει τα δόλια σχέδια της και να εισβάλει στρατιωτικά στην Κύπρο και να τη διχοτομήσει. Σ΄αυτό το θλιβερό ολέθριο κατήφορο που πήρε ο ελληνισμός ο Μιχάλης προέβλεπε το μεγάλο κακό που θα εύρισκε τον τόπο μας και στάθηκε σταθερός υπερασπιστής συνταγματικής διακυβέρνησης του προέδρου Μακαρίου.
Τελώντας σήμερα το μνημόσυνο του αείμνηστου μεγάλου άνδρα του Αγίου Αμβροσίου Μιχάλη Ανδρέου Φτωχού 42 χρόνια μετά τη δολοφονία του, αφού η ζωή και τα έργα του κρίθηκαν ως casus mortis αιτία δηλαδή θανάτου, θα λεγόταν κάτω από άλλες συνθήκες ότι ο ίδιος έκαμε με το παραπάνω το καθήκον του για τον τόπο και την πατρίδα του. Σε περίπτωση που εξακολουθούσαμε, αλίμονο και να γινόταν, να ζούσαμε στα χωριά μας στο δικό μας φυσικό περιβάλλον, θα αναπαυόταν η ψυχή του στις ουράνιες μονές και με όση πίκρα και αν τον διακατείχε θα χαιρόταν , υπολογίζουμε, την πρόοδο του Αγίου Αμβροσίου και την ευημερία των κατοίκων του πάνω στα γερά θεμέλια που ο ίδιος και οι συνεργάτες του με τόση επιμονή έθεσαν σε κείνο τον ευλογημένο τόπο. Τώρα κάτω από συνθήκες προσφυγιάς εκτοπισμού και αβεβαιότητας για τον τόπο όλοι όσοι έφυγαν και τάφηκαν σε ξένη γη ζητούν δικαίωση και όσοι γεννήθηκαν και θα εξακολουθήσουν να γεννιούνται μετά θα έχουν μετέωρο και δικαιολογημένο το ερώτημα για τον τρόπο που φθάσαμε μέχρι εδώ. Μπροστά μας άλλος κατήφορος δεν χωρά. Ας αναλογιστούμε όλοι τις ευθύνες μας γιατί τούτος ο τόπος αξίζει καλύτερης τύχης.
Αιωνία αυτού η μνήμη.