Επιμνημόσυνος λόγος για αείμνηστο Μιχάλη Α. Φτωχού
Ιερός Ναός Τιμίου Σταυρού, Πάνω Λεύκαρα
8 Μαρτίου 2015
Ο πόνος μας είναι το σημάδι της κοινής μας αγάπης… της αγάπης που τρέφουμε από τη μέρα που ανοίγουν τα μάτια μας μέχρι να κλείσουν για πάντα, της αγάπης για τον τόπο μας και τους ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ του. Ένας από αυτούς τους εκλεχτούς ανθρώπους του τόπου μας ήταν ο Μιχάλης Φτωχού γεννηθείς στον Άγιο Αμβρόσιο Κερύνειας το 1925. Γιος του Ανδρέα Φτωχού, μεγάλου κτηματία στην περιοχή και της Αντριάνας το γένος, Κλητά. Ο Μιχάλης ήταν ο πρωτότοκος από εφτά παιδιά που σήμερα βρίσκονται στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Μετά το Δημοτικό σχολείο φοίτησε στη Ανώτερη Πρακτική Σχολή στον Αγ. Αμβρόσιο και μπήκε με ενθουσιασμό και όρεξη στη ζωή. Σύντομα καθιερώθηκε ως η ηγετική φυσιογνωμία της κοινότητας του Αγίου Αμβροσίου Κερύνειας. Παντού έτρεχε ο Μιχάλης Φτωχού να λύσει τα μικρά και μεγάλα προβλήματα χωρίς να υπολογίζει ώρες και προσωπικές θυσίες. Σταθερός συμπαραστάτης του, η οικογένεια του και ιδιαίτερα η σύζυγος του, η Αντριάνα Νικόλα Κυθραιώτη, η θεία Αντριανού, με την οποία απέκτησαν δύο κόρες, την Τασούλα και τη Νίκη που δυστυχώς έφυγαν νωρίς από τη ζωή.
Φιλόξενος, ακούραστος, πολυάσχολος, φιλόπατρης και τολμηρός, ταπεινός χριστιανός, με αδάμαστη θέληση για δημιουργία και προκοπή, πρωτοπόρος σε θέματα παιδείας και κοινωνικά καινοτόμος για την εποχή του.
Η φιλοξενία του Μιχάλη και της συζύγου του Αντριάνας προς κάθε ξένο που επισκεπτόταν τον Άγιο Αμβρόσιο ήταν πασίγνωστη. Αυτή την γλυκύτητα της φιλοξενίας γνώρισα και εγώ χρόνια μετά το 1974 , στην προσφυγιά πλέον, στο Πεντάκωμο όταν γνώρισα τη θεία Αντριανού. Δεν ήξερα όμως ότι πίσω από εκείνο το ρυτιδωμένο πρόσωπο με το γλυκό χαμόγελο, κάτω από εκείνο το παραδοσιακό μαύρο τσεμπέρι, υπάρχει τόσος καημός, αγάπη και πόνος.
Από την περίοδο ακόμα της αποικιοκρατίας, ο Μιχάλης Φτωχός αναμείχθηκε έντονα στο Συνεργατικό Κίνημα της κοινότητας και της επαρχίας του, όσο και παγκύπρια. Το 1950 αναλαμβάνει καθήκοντα Γραμματέα της Συνεργατικής Εταιρείας Χρυσομηλοπαραγωγών Αγίου Αμβροσίου, Χάρτζιας και Καλογραίας, αναβαθμίζοντας τη λειτουργία της και καθιστώντας την ένα αξιοσέβαστο οργανισμό. Ο χώρος της κατοικίας του αείμνηστου Μιχάλη για χρόνια χρησιμοποιείτο ως χώρος διαλογής, ζυγίσματος και φόρτωσης των χρυσομήλων. Τα πασίγνωστα χρυσόμηλα του Αι Γροσιού ταξιδεύουν σ`όλη τη Κύπρο. Αργότερα, με ενέργειες του σχεδιάστηκε στη είσοδο του Αγίου Αμβροσίου σύγχρονος χώρος για διαλογή των χρυσομήλων και παραγγέλθηκε σύγχρονος διαλογέας που θα διευκόλυνε τη εργασία των παραγωγών.
Ο αείμνηστος Μιχάλης είχε ενεργό ανάμιξη και σε όλα τα άλλα συνεργατικά ιδρύματα του Αγίου Αμβροσίου, τη Συνεργατική Πιστωτική Εταιρεία , τη Συνεργατική Ελαιοπαραγωγών, το Συνεργατικό Παντοπωλείο και την Εταιρεία Μεταφορών, υπηρετώντας από τη θέση του Προέδρου ή του Γραμματέα ή του Συμβούλου. Στο μεταξύ, ο Μιχάλης Φτωχού από το 1962 εργοδοτήθηκε στο Συνεργατικό Οργανισμό Ελαιοπαραγωγών (ΣΟΡΕΛ) που ιδρύθηκε τότε. Παρά τις αντιξοότητες της εργασίας, πάλεψε για ενδυνάμωση του Οργανισμού που προστάτευε τα συμφέροντα των ελαιοπαραγωγών. Με δικές του ενέργειες αποφασίστηκε η τοποθέτηση του νέου εργοστασίου του Οργανισμού από την Λευκωσία στην επαρχία Κερύνειας, πράγμα που έδωσε νέα πνοή στην οικονομική ζωή της επαρχίας. Παράλληλα ο Οργανισμός βοηθούσε τους παραγωγούς παγκύπρια να εμπορεύονται σωστά το προιόν τους και να αμείβονται ανάλογα και την περίοδο αυτή ο Μιχάλης Φτωχός ανέπτυξε άριστες σχέσεις συνεργασίας και με τους Λευκαρίτες ελαιοπαραγωγούς.
Δυστυχώς δεν πρόλαβε να χαρεί την οικογένεια και πολλά από τα οράματά του καθώς οι δολοφόνοι της νύκτας είχαν άλλα νοσηρά σχέδια στο μυαλό τους. Με την επιβολή της δικτατορίας της Χούντας στην Ελλάδα το 1967, άρχισε η αποσταθεροποίηση της πολιτικής ζωής στην Κύπρο με στόχο την ανατροπή της νόμιμης κυβέρνησης Μακαρίου. Ωστόσο, ο Μιχάλης Φτωχού προέβλεπε το μεγάλο κακό που παραμόνευε και στάθηκε προασπιστής της συνταγματικής τάξης και της Δημοκρατίας. Το βράδυ της 5ης Μαρτίου 1971, βρισκόταν σε κέντρο έξω από τον Άγιο Αμβρόσιο μαζί με συνεργάτες και συγχωριανούς και συνέτρωγαν χαρούμενοι με την ευκαιρία που έκλεισαν συμφωνία για αγορά γης στο κέντρο του χωριού με σκοπό την ανέγερση ιδιόκτητου οικήματος του Συνεργατικού Παντοπωλείου. Εκεί δέχθηκε τα δολοφονικά πυρά των δραστών της παρανομίας. Ο θάνατος του επήλθε την επομένη 6 Μαρτίου και συντάραξε τη κοινότητα Αγίου Αμβροσίου και ολόκληρη την επαρχία Κερύνειας. Το πλήθος στη κηδεία του και ο θρήνος, από ανθρώπους κάθε ηλικίας και πολιτικής απόχρωσης που προσέτρεξαν να τον αποχαιρετήσουν, κατέδειξαν και το μέγεθος της προσφοράς του αείμνηστου Μιχάλη.
Ο Μιχάλης Φτωχός είχε βαθιές δημοκρατικές πεποιθήσεις. Υποστηρικτής της νομιμότητας, ανυποχώρητος υπερασπιστής των δημοκρατικών ιδεωδών κίνησε το μίσος ακραίων και μισαλλόδοξων στοιχείων που τον δολοφόνησαν για να σταματήσουν την επιρροή του στην περιοχή. Η δολοφονία του εντασσόταν σε κύκλο πολιτικών δολοφονιών που άρχισαν να εκτελούνται από εντεταλμένα όργανα της παρανομίας. Ενέργειες που σε σύντομο χρονικό διάστημα αιματοκύλισαν ολόκληρη τη Κύπρο και άνοιξαν τις κερκόπορτες στον Αττίλα με την ανείπωτη τραγωδία του 1974.
Ο αείμνηστος Μιχάλης Φτωχού είχε έντονη συμμετοχή και στους εθνικούς αγώνες. Κατά τη διάρκεια του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59, ήταν από τους πρώτους που μυήθηκαν στη Οργάνωση. Λόγω του αδαμάντινου ήθους και άμεμπτου χαρακτήρα του, ανέλαβε σοβαρά οργανωτικά καθήκοντα καθώς ήταν υπεύθυνος για τις δραστηριότητες και τις επαφές διάφορων ομάδων με υψηλόβαθμα στελέχη της Οργάνωσης. Για τον ρόλο και την προσφορά του γίνεται αναφορά στο όνομα του, στα Απομνημονεύματα του Αρχηγού της ΕΟΚΑ.
Στη συνέχεια, με την έναρξη της τουρκανταρσίας το Δεκέμβρη του 1963 τέθηκε επί κεφαλής της άμυνας της περιοχής. Με δική του επίβλεψη και συμβολή οργανώθηκε αμυντικά όσο μπορούσε η περιοχή με πολυβολεία κατά μήκος της ακτής και συστάθηκαν οι πρώτες ομάδες εθνοφυλακής πάνω σε εθελοντική βάση στις οποίες υπηρέτησαν άνδρες της κοινότητας κάθε ηλικίας, από μαθητές μέχρι και εργαζόμενοι οικογενειάρχες.
Μετά τη ανεξαρτησία, ο Μιχάλης Φτωχός εκλέγεται μέλος του Συμβουλίου Βελτιώσεως Αγίου Αμβροσίου μαζί με τους αείμνηστους Κύρο Χ“Κύρου και Ανδρέα Χ“Κύρου , που ήταν και στενοί προσωπικοί του φίλοι. Συνδέεται άρρηκτα με τους τρεις αυτούς άνδρες και με τη συνδρομή τους, συμβάλλει καθοριστικά στη σταδιακή επίλυση των προβλημάτων που αντιμετώπιζε ο Άγιος Αμβρόσιος και οι γύρω κοινότητες. Παράλληλα στην κοινότητα πραγματοποιείται τεράστια αλλαγή με τα συνεχή κοινωφελή έργα. Σας μεταφέρω μια χαρακτηριστική αναφορά του στενού του φίλου και συνεργάτη, διευθυντή του δημοτικού σχολείου του Αγίου Αμβροσίου αείμνηστου Κύρου Χατζηκύρου κατά τη εκφώνηση του επικήδειου λόγου στην κηδεία του Μιχαή Φτωχού “ ….. και όταν η Ιστορία, ρωτήσει Μιχάλη, γιατί σε σκότωσαν, η απάντηση θα είναι ότι σε σκότωσαν γιατί μας ασφάλτωσες τους δρόμους, γιατί μας έφερες το νερό στα σπίτια μας, γιατί μας έκτισες το γυμνάσιο, γιατί μας έφερες το ρεύμα στα σπίτια μας…..“.
Οι Αγιαμβροσίτες ήταν προ της καταστροφής του 1974 αλλά και μετά στην προσφυγιά βαθιά θρησκευόμενοι άνθρωποι. Η εκκλησία ήταν στο επίκεντρο της ζωής τους. Ο Άγιος Αμβρόσιος με την περίφημη γλυκόηχη καμπάνα του που ο ήχος της έφτανε μακριά. Στα ανατολικά ο Αντιφωνητής χαρισμένος στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, η Μελανδρύνα χαρισμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και η Υπάτη χαρισμένη στη γέννηση της Παναγίας μαζί με την ευρύτερη περιοχή διάσπαρτη από εξωκλήσια και παλιά μοναστήρια. Με τη δύναμη του Θεού και της Παναγίας ξεκινούσαν κάθε τους δουλειά και με ευχαριστίες προς τους Αγίους τέλειωναν. Έτσι κρατήθηκαν οι άνθρωποι μας, με την πίστη και τις παραδόσεις μας για αιώνες. Έτσι και ο αείμνηστος Μιχάλης, άνθρωπος αυθεντικός του τόπου μας, κατά την επιστροφή του κάθε βράδυ στον Άγιο Αμβρόσιο από τις δουλειές του, σταματούσε συχνά στο δρόμο να μιλήσει με τους ανθρώπους του μόχθου και να ανάψει τα καντήλια στα ξωκλήσια.
Το Ελληνικό Γυμνάσιο Αγίου Αμβροσίου, χάρις στις άοκνες προσπάθειες των προαναφερθέντων και με πολλές επισκέψεις και συσκέψεις στην Κερύνεια και τη Λευκωσία, καθώς και συναντήσεις με τον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, κατέστη δυνατό να ιδρυθεί από τη σχολική χρονιά 1959 – 1960. Λειτούργησε ως διτάξιο αρχικά και σταδιακά μέσα από πολλές αντιξοότητες, εξελίχτηκε το 1965 σε πλήρες εξατάξιο και αναγνωρισμένο από το Υπουργείο Παιδείας της Ελλάδας γυμνάσιο.
Από ότι τακτικά επαναλάμβανε ο ίδιος, το Ελληνικό Γυμνάσιο Αγ. Αμβροσίου, που πρωτοστάτησε στη λειτουργία του, ήταν το καμάρι του γιατί του έδινε διπλή χαρά. Οι νέοι και προ πάντων οι νέες της περιοχής μπορούσαν να φοιτήσουν στο σχολείο και να αποκτήσουν τα απαραίτητα εφόδια για τη μελλοντική τους επαγγελματική και κοινωνική ανέλιξη ενώ ταυτόχρονα, το Γυμνάσιο ανύψωσε το πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδο της περιοχής. Γεγονός είναι ότι το γυμνάσιο έφερε πιο κοντά τις κοινότητες Αγίου Αμβροσίου, Χάρτζιας, Καλογραίας και Τρυπημένης. Φιλικοί δεσμοί που αναπτύχθηκαν τότε μεταξύ των μαθητών και των κατοίκων διατηρούνται μέχρι σήμερα παρά τον ξεριζωμό και κάποιοι είναι και σήμερα εδώ ανάμεσά μας.
Τελώντας το μνημόσυνο του αείμνηστου μεγάλου άνδρα του Αγίου Αμβροσίου Μιχάλη Ανδρέου Φτωχού, 44 χρόνια μετά την δολοφονία του, η ζωή και τα έργα του κρίθηκαν για τον τόπο και την πατρίδα. Διερωτώμαι πως αισθάνονται οι δολοφόνοι με τα δικά τους έργα.
Μερικοί στίχοι αποτυπώνουν τα αισθήματα σαν ΛΕΞΕΙΣ καρφωμένες στον τοίχο να μεν τις παίρνει ο άνεμος.
“Ξερίζωσε από μέσα μου όλες τις λέξεις,
δώσε τους μια όποια σημασία
… Ωστόσο εγώ θα επιμένω να λέω,
την ελευθερία ελευθερία
το φόνο φόνο
την ενοχή ενοχή
μ’ ένα πείσμα τρελού που σκαλίζει
στον τοίχο τ’ όνομά του με τα νύχια.”
Σήμερα, τιμούμε ένα άξιο τέκνο του Αγ. Αμβροσίου. Το χρέος όμως πέφτει στους δικούς μας ώμους αν θα φανούμε αντάξιοι των έργων του. Ζούμε σε καιρούς οικονομικής δυσπραγίας και με την τουρκική κατοχή να μας καταδυναστεύει. Ζούμε σε καιρούς παράξενους… Την ώρα που κάποιοι, χωρίς ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα, ξεπουλούν όσα-όσα την κατεχόμενη γη μας, τη γη που παραλάβαμε από τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας, αυτή την γη που δεν έχει κρικέλια για να την πάρουν και να φύγουν οι κουρσάροι, την ίδια ώρα άλλοι με τεράστια κτηματική περιουσία στα κατεχόμενα, παρά τα οικονομικά τους προβλήματα, κι ενώ ζουν στοιβαγμένοι στους προσφυγικούς συνοικισμούς και ξεχασμένοι σε τουρκοκυπριακά χαμόσπιτα επιμένουν και υπομένουν με εγκαρτέρηση. Υπάρχει λοιπόν διαφορά στην συμπεριφορά και στις επιλογές. Και το χρέος επαναλαμβάνω είναι σε εμάς. Θα μείνουμε πιστοί στα αληθινά και γνήσια που συγκροτούν την ύπαρξη και την ιδιοπροσωπεία μας ή θα ενδώσουμε στα εφήμερα και στην ιδιοτέλεια; Θα διεκδικήσουμε όσα μας ανήκουν ως Έλληνες και Ευρωπαίοι, ή θα περάσουμε στο περιθώριο της Ιστορίας ως ευρωπαίοι δεύτερης κατηγορίας με κατάληξη τον ιστορικό μας αφανισμό; Θα κρατήσουμε φωτεινό το δρόμο για την επιστροφή στον Άγιο Αμβρόσιο και στα άλλα καρτερικά ελληνικά ονόματα;
Θα κλείσω όπως ξεκίνησα: Ο πόνος μας είναι το σημάδι της κοινής μας αγάπης για τον τόπο και τους ανθρώπους μας. Αυτός ο πόνος και καημός μπορεί να επουλωθεί μόνο με την επιστροφή στους τόπους μας για να συνεχίσουμε την πορεία που χάραξαν οι άνθρωποι μας, όπως ο τιμώμενος Μιχάλης Φτωχού.
Κώστας Μαυρίδης [email protected]
Ευρωβουλευτής ΔΗΚΟ και S & D